نخستین همایش ملی زبان ها و گویش های مناطق مرزی ایران

به گزارش روابط عمومی و اطلاع‌رسانی دانشگاه بیرجند، در آیین افتتاحیه نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران، دکتر احمد لامعی‌گیو، رئیس دانشگاه بیرجند گفت: فرهنگ ملت‌ها از طریق زبان منتقل شده و زبان اولین نیاز ارتباطی بشر است.
دکتر  لامعی‌گیو، با اشاره به تاریخ  خراسان جنوبی و شهر بیرجند، اظهار کرد: این شهر دانشمندان، دین باوران و پژوهشگران بسیاری را پرورش داده و مهد پدران علم بسیاری است. وی افزود: در جهان معاصر نیز اندیشمندانی داریم که راه پیشینیان را در پیش گرفته و در عرصه دین، ادب و دانش فعالیت دارند.
رئیس دانشگاه بیرجند با بیان اینکه تاریخ حوزه‌های علمیه این دیار به ۸۰۰ سال قبل برمی‌گردد، افزود: ایده تأسیس دانشگاه بیرجند نیز به سال ۱۳۴۵ برمی‌گردد و با یک دهه تاخیر در سال 1354 مورد تأیید وزارت علوم وقت قرار گرفت.
دکتر لامعی‌گیو با اشاره به اینکه این دانشگاه در قالب یک مؤسسه آموزش عالی به ریاست زنده یاد پروفسور محمدحسن گنجی از دانش آموختگان مدرسه شوکتیه و پدر علم جغرافیای نوین ایران تأسیس شد، اظهار کرد: توسعه دانشگاه بیرجند در دوران انقلاب شکل گرفت؛ این دانشگاه که در سال ۵۸ یک مجتمع آموزشی عالی بود، در سال ۷۱ عنوان دانشگاه بیرجند را اخذ کرد. 
رئیس دانشگاه بیرجند بیان کرد: اکنون که در آستانه پنجاهمین سال فعالیت این دانشگاه هستیم بیش از ۱۳ هزار و ۳۰۰ دانشجو در آن مشغول به تحصیل هستند و بیش از ۵ هزار دانشجو در رشته‌های تحصیلات تکمیلی، ۳۵۲ عضو هیأت علمی، ۵۸۰ کارمند و ۵۸۰ دانشجوی بین الملل در 48 گروه آموزشی در 198 رشته و گرایش مشغول به تحصیل و پژوهش می‌باشند.
وی بیان داشت: دانشگاه بیرجند از منظر دانشجویی در سطح دانشگاه‌های سطح دو کشور و در زیرساخت‌های آموزشی، پژوهشی و تحقیقاتی، رفاهی و ورزشی جزء دانشگاه‌های توسعه یافته کشور است. رئیس دانشگاه بیرجند با اعلام اینکه این همایش از ابعاد و زوایای مختلفی حائز اهمیت است، گفت: عرصه فرهنگی در این همایش از جایگاه ویژه ای برخوردار است. دکتر لامعی  با بیان اینکه فرهنگ ملتها از طریق زبان متجلی می شود، گفت: زبان بزرگترین اختراع بشر و اولین نیاز انسان در ارتباط با ملتها و جوامع است. گویش ها و لهجه های مختلف مکمل زبان فارسی  هستند.
دکتر لامعی با اشاره به اینکه نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران به همت دانشگاه بیرجند و با همکاری حامیان برگزار می‌شود، از حمایت استاندار محترم خراسان جنوبی و معاون محترم سیاسی، امنیتی و اجتماعی قدردانی کرد.
در ادامه، متن پیام دکتر محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به این همایش توسط رئیس دانشگاه بیرجند قرائت شد.
متن پیام مقام عالی وزرات علوم بدین شرح است؛

زبان به منزله ابزار ارتباط و تفکر انسان و نیز نهاد هویت‌بخش، از جهات گوناگون می­تواند مورد توجه مجامع دانشگاهی و سازمان­‌های فرهنگی باشد. هنگامی که زبان‌ها و گویش‌ها در نواحی مرزی در مجاورت هم قرار می‌گیرند، در خلال زمان، داد و ستدهای زبانی در میان آنها قابل ردیابی است که موضوع مرز و تعامل زبان‌ها و گویش‌ها در نواحی مرزی و سرحدات و بررسی داد و ستد آنها برای زبان شناسان و مردم شناسان از زوایای مختلف در عرصه ملی و بین‌المللی، جذاب و جالب توجه به نظر می‌رسد. بررسی تعامل این زبان‌ها و گویش‌ها با زبان فارسی به عنوان عامل وحدت و انسجام ملی به سهم خود می‌تواند گامی در راستای همگرایی فرهنگی میان ایران و کشورهای همسایه تلقی شود.
در این میان، زبان­ها، گویش‌ها و لهجه‌های محلی، نمونه‌هایی از میراث فرهنگی معنوی هستند که علی رغم کاربرد پررنگ و مشهود آنها در زندگی روزمره مردم، همسو با گسترش ارتباطات و تنوع وسایل ارتباط جمعی، رشد شهرنشینی، درگیری در زندگی صنعتی و ماشینی و در نهایت مهاجرت‌های گسترده، اکنون بیش از هر زمان دیگر در معرض نابودی قرار دارند. از سویی با مرگ گویش‌ها بسیاری از جلوه‌های فرهنگی مرتبط چون افسانه‌های عامیانه و ترانه‌های محلی نیز با همان سرعت به فراموشی سپرده می‌شوند.
در همین راستا، یونسکو دهۀ 2022-2032 را به عنوان "دهه زبان‌های بومی" معرفی کرده است تا شرایط بهتری برای نگهداری و احیای این زبان‌ها فراهم آید. این ارزشمندی ناظر به هر زبان، به عنوان یک میراث بشری است، ولی اهمیت موضوع آنگاه مصاعف می‌شود که سخن از نقش زبان‌ها و گویش‌ها در تعامل دوجانبه و چندجانبه میان ملت‌ها باشد؛ آنچه به طور عام بخشی از دیپلماسی عمومی است و به طور خاص می‌توان آن را دیپلماسی زبانی نامید.
با این دیپلماسی، باید گفت مطالعه و بازخوانی زبان‌ها و گویش‌های مرزی، بازخوانی سوابق همزیستی میان مردمانی است که با مرزهای کنونی در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و ارتقا این زبان‌ها، گامی مهم در ارتباط روابط فیمابین است. زبان‌ها و گویش‌های مرزی ظرفیتی مهم در تعامل همگرا میان کشورهای دو سوی مرزند که بالقوه وجود دارند و تنها باید این ظرفیت بالقوه فعال گردد. کشور عزیزمان ایران، هم به دلیل تنوع موجود در اطلس زبانی آن و هم به دلیل تنوع همسایگان، از غنایی کم‌نظیر در حوزۀ زبان‌ها و گویش‌های مرزی برخوردار است. در واقع نمایندگانی از خانواده‌های مختلف زبانی در نواحی ایران حضور دارند و این ظرفیت عظیمی را برای جمهوری اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی زبانی رقم زده است.
بیرجند در زمره شهرهای مرزی ایران است و مرزی بودن از حیث مطالعات گویشی از مزایای نسبی آن محسوب می‌شود. برگزاری «نحستین همایش ملی زبان ها و گویش­های مناطق مرزی ایران» می تواند زمینه تبادل دانش بین صاحب‌نظران مرتبط و نیز معرفی دستاوردهای پژوهشی استادان و دانشجویان در زمینه زبان‌ها و گویش‌های نواحی مرزی ایران محسوب شده و از رهگذر آن پرتوی نو به مطالعات این حوزه افکنده شود و فرصتی برای پیشتازی دانشگاه بیرجند در این عرصه پژوهشی تلقی گردد و به سهم خود گامی در راستای حمایت از زبان‌ها و گویش‌های رو به زوال محسوب شود. "محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری"

در ادامه، پیام‌های تصویری دکتر حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و دکتر پاکتچی، سفیر و نماینده دائم ایران در یونسکو پخش شد.
همچنین دکتر محمدامین ناصح، دبیر همایش ملی زبان و گویش‌های مناطق مرزی ایران، اظهار داشت: 150 مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شده که از این تعداد 22 مقاله بصورت حضوری و 8 مقاله مجازی ارائه می‌شود.
دکتر ناصح افزود: این همایش با هدف تبادل دانش بین صاحب‌نظران مرتبط و معرفی دستاوردهای پژوهشی استادان و دانشجویان در زمینه زبان‌ها و گویش‌های نواحی مرزی ایران به ویژه از منظر تطبیقی با زبان‌ها و گویش‌های مرتبط در آن سوی مرز و در سطحی کلان برگزار می‌شود.
ی با تأکید بر ضرورت حمایت از زبان‌ها و گویش‌های رو به زوال در مناطق مرزی اظهار داشت: بومی سازی و کاربردی کردن منابع درسی دانشجویان در زمینه معرفی و ثبت زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران و بررسی کیفی تعامل این زبان‌ها و گویش‌ها با زبان فارسی به عنوان عامل وحدت و انسجام ملی در این همایش مورد نظر است.
سخنرانی دکتر محمد دبیرمقدم، چهره ماندگار علمی کشور و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با موضوع توصیف و تحلیل زبان شناختی خراسان دیگر برنامه مراسم افتتاحیه این همایش بود.
تعامل زبان ها و گویش های مناطق مرزی ایران، مطالعات تطبیقی زبان ها و گویش های مناطق مرزی ایران، مطالعات آوایی، ساختواژی و نحویِ زبان ها و گویش های مناطق مرزی ایران، وامگیری زبانی در زبان ها و گویش های مناطق مرزی ایران، دوزبانگی یا چندزبانگی و مسائل زبان آموزی در مناطق مرزی ایران، تماس زبانی و همگرایی فرهنگی در زبان ها و گویش های مناطق مرزی ایران، مهاجرت و تغییر زبانی در زبان ها و گویش های مناطق مرزی ایران، زبان ها و گویش های مناطق مرزی ایران در متون کهن، ملاحظات زبانی و گویشی در بررسی اسناد و مکاتبات تاریخی مناطق مرزی ایران، نقش اشتراکات زبانی و گویشی در رونق گردشگریِ مناطق مرزی ایران و سایر مطالعات مرتبط با زبان ها و گویش های مناطق مرزی ایران از محورهای اصلی این همایش است.